“Gekke” titels, ik ben er dol op. Zo kon ik ooit, begin jaren 90, bij mijn plaatselijke boekhandel niet loskomen van “Als op een winternacht een reiziger“. Met een dergelijke titel kun je toch niet anders dan uitermate nieuwsgierig zijn naar wat er gaat volgen? Dus nadat ik enige tijd om het boek heen had gedraaid, ging het uiteindelijk mee naar huis. Nog steeds hoort deze roman van Italo Calvino tot een van mijn fijnste leeservaringen. En wat dacht je van Honolulu King (Anne Gine Goemans) of Een vrouw op 1000 graden (Hallgrimur Helgason)? Prikkelend, toch? Het hoeft overigens niet altijd om een lange titel te gaan. En ook een relatief simpele titel kan toch iets “triggeren”.

Dat gebeurde mij met Een vrouw in de poolnacht, geschreven door de Duitstalige Christiane Ritter (uitgegeven bij Querido – Fosfor). In dit non-fictie boek gaan we terug in de tijd, naar de jaren dertig van de vorige eeuw. Een tijd waarin nog geen sprake was van de moderne communicatiemiddelen die wij nu als vanzelfsprekend ervaren. Wie kan zich nog herinneren hoe het leven er uit zag zonder internet en zonder smartphone? 🙂 In de tijd van Ritter was zelfs een telefoonaansluiting nog niet in elk  huishouden aanwezig en ging communicatie op afstand nog veel via brieven en telegrammen.

Stel je dan nu eens voor dat je getrouwd bent met een wetenschapper die persé zijn onderzoek wil verrichten in het Noordpoolgebied en daar ook al jaren woont en werkt. En vervolgens jouw reactie als jouw man (of vrouw) op een gegeven moment vraagt of jij ook die kant op komt om daar een bepaalde periode samen te verblijven. Daarbij moet je bedenken dat, eenmaal daar, het door de weersomstandigheden zo goed als onmogelijk is om tussendoor even terug te gaan. Ik krijg het bij wijze van spreken al koud en benauwd bij het idee. Maar dat gold niet voor Christiane Ritter. Zij pakt (veel te veel) spullen in, laat huis en familie achter en vertrekt richting Noordpool. Haar ervaringen tijdens de reis ernaar toe en gedurende haar verblijf vormen de inhoud van dit boek.

Het is een zeer onderhoudend relaas en in zekere mate ook ijzingwekkend. Niet in de zin van thrillerachtig spannend, hoewel de notities over de invloed van klimaat en temperatuur regelmatig best flink binnenkomen. Zij beschrijft indrukwekkend en indringend hoe zij het ervaart om in die geïsoleerde omgeving te zijn, met beperkte mogelijkheden om er op uit te trekken, een voortdurende strijd of er wel voldoende voedsel is. Ik kan mij niets voorstellen bij een huis dat na grondig schoonmaken en soppen, vervolgens volledig een ijslaag heeft, omdat het natte sop direct bevriest. Wekenlang geen daglicht zien, geen andere mensen dan jouw man en zijn Noorse hulp. En dan ook nog eens regelmatig alleen zijn zonder te weten of jouw man en zijn hulp ooit nog levend terugkeren.

En toch is het geen “donker” boek. Zeker niet. Ritter beschrijft namelijk ook heel duidelijk hoe zij letterlijk en figuurlijk onbegrensd kan genieten van diezelfde omgeving, de omstandigheden en het uitzicht. Zij geniet met volle teugen en raakt betoverd door het maanlicht. Dat lijkt sprookjesachtig, maar schijnt toch ook echt wel risico’s met zich mee te brengen. Gelukkig wordt zij dagelijks tot de orde geroepen door de vele, lichamelijk zware, taken die uitgevoerd moeten worden. Haar hele doen en laten toont een hoge mate van realiteitszin en dat dwingt bewondering af.

Wat mij het meest trof zijn haar beschrijvingen en observaties van “ons”, van alle mensen die NIET op de Noordpool hebben gewoond. Waar wij misschien de neiging hebben om Christiane en haar man als afwijkend te bestempelen, blijkt dat zij het juist omdraait. Wíj zijn de stumpers (mijn woorden), omdat wij maar doorgaan in de ratrace van het leven en geen idee hebben van de schoonheid en de grootsheid van de aarde in het algemeen en het Noordpoolgebied in het bijzonder. Niet dat zij dit ons zo onder de neus wrijft, daarvoor is zij teveel in zichzelf gekeerd, maar haar gedachten kunnen wij wel in dit boek tot ons nemen.

Een vrouw in de poolnacht is gebaseerd op de werkelijkheid. Dat maakt een vergelijking met fictie natuurlijk altijd wat uit balans. Maar door de zekere mate van eenzaamheid en zelfredzaamheid van Christiane Ritter kwam een herinnering aan een eerder gelezen fictieboek omhoog, namelijk De wand van Marlen Haushofer (ook een Duitstalige schrijfster), in Nederlandse vertaling uitgegeven bij Van Gennep). Door bizarre omstandigheden blijft de hoofdpersoon ergens in een hut in de bergen achter met een hond, een kat en een koe. Door deze omstandigheden wordt zij gedwongen een eigen invulling aan de dagen, de weken, de maanden en mogelijk de jaren te geven. Bijzonder om te lezen dat ondanks een volstrekte eenzaamheid blijkbaar de levenslust en levensdrang dermate sterk zijn dat deze vrouwen gewoon doorgaan met regelen, organiseren en léven.

Misschien kan dat doorzettingsvermogen van de vrouwen in de hier genoemde boeken voor ons een houvast zijn om er zelf ook het beste van te maken. In ieder geval levert het fijne leeservaringen op.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De titel van deze blogpost is ontleend aan een oude reclame-slogan voor een kruidenbitter. Het is een gevleugelde kreet geworden en daarom door mij gebruikt, zonder verder bijbedoeling voor het merk dat deze slogan jarenlang heeft gebezigd.