Ik heb een zwak voor Nico Dijkshoorn. Waarom? Geen idee. Hij vloekt, scheldt, fulmineert, is grof, oordelend, bot, onverdraagzaam, klungelig, onhandig, onaangepast. En toch. Toch vind ik hem het schoolvoorbeeld van de uitspraken ruwe bolster, blanke pit en grote mond, klein hartje. Alles bij elkaar maakt hem in mijn ogen tot een echt mens. Met alle strubbelingen, nukken, emoties, frustraties, wensen, toekomstverwachtingen, hang naar eenvoud en balans.

Nu kén ik Dijkshoorn natuurlijk niet echt. Ik “ken” hem van zijn televisie-optredens en van Twitter. En dat is genoeg om mij nieuwsgierig te maken naar zijn meest recente boek: Ooit gelukkig, uitgegeven bij Uitgeverij Pluim. Ik hoefde dan ook niet lang na te denken toen ik de mogelijkheid kreeg om dit boek binnen een Hebban-leesclub te lezen.

Dijkshoorn wilde een boek over zijn moeder Nel schrijven, nadat hij in een vorig boek (Nooit ziek geweest) zijn vader Klaas centraal had staan. Dat boek over zijn vader heb ik (nog) niet gelezen, maar de commotie rondom dit boek was wel tot mij doorgedrongen. Kortweg: Nico maakt korte metten met de vaderfiguur Klaas. Ooit gelukkig begint met een scene van Dijkshoorn in DWDD, een interview met Matthijs van Nieuwkerk over Nooit ziek geweest. Het ongemak komt ook in geschreven woord duidelijk naar voren. Als je niet alleen zo over jouw vader denkt, maar je publiceert daarover een heel boek, tja, dan roep je natuurlijk wel het een en ander over je af.

Een aantal jaren geleden las ik een ander boek over de effecten binnen een familie als de hoofdpersoon het aandurft om over het gezin en de familie te schrijven. Ik doel hier op De barmhartigen van Koen van Wichelen. In deze roman draait het om David Sores. Hij vond het niet te vermijden om een boek over zijn familie en meer specifiek over zijn relatie met zijn vader te schrijven. Zijn boek zorgde voor een totale versplintering in de familie (en ook daarover gaat het dan in deze roman). Het boek bestaat daadwerkelijk uit twee delen: één deel is het door Sores geschreven boek zelf en het andere deel gaat over de gebeurtenis eromheen. Een bijzonder “ongemakkelijke” roman die je niet snel vergeet. Voor zover ik weet is de totale inhoud van het verhaal overigens ontsproten aan de creativiteit van de schrijver en heeft het geen autobiografische oorsprong.

Bij Dijkshoorn vind ik het juist zo bijzonder dat het lijkt alsof de familiebanden weliswaar een knauw hebben gekregen, maar dat er niet sprake is van een totaal uit elkaar vallen van de familie. In Ooit gelukkig was het zijn bedoeling om Nel centraal te stellen. Het eerste deel draait ook inderdaad om Nel en haar langzaam mentaal en fysiek afzakken. Prachtig en ongepolijst beschreven, voor velen van ons herkenbare scenes, met als absoluut adembenemend en emotioneel hoogtepunt het bezoek van Nel aan Klaas terwijl hij overduidelijk op sterven ligt. Het is een onderstreping van de gevoeligheid en de kwetsbaarheid van de schrijver zelf.

In de andere delen draait het eigenlijk vooral om Nico zelf. Verbijsterend om te lezen over zijn tia’s, paniekaanvallen, zijn oh zo menselijke angsten, zijn pogingen om toch maar gewoon door te gaan. Voor zover dit überhaupt naar buiten is gekomen, is dit “in het echt” volledig langs mij heengegaan. Deze omstandigheden zorgen er wel voor dat hij op een andere manier naar zichzelf, naar anderen en naar situaties gaat kijken. Zijn partner Tanja en zijn kinderen leveren hier, ieder op eigen manier, een belangrijke bijdrage aan.

Partner Tanja maakt op haar manier duidelijk dat zij niet is zoals de Dijkshoorns. Zij is niet van plan haar eigen angst weg te wuiven, weg te lachen. En zijn kinderen gaan op een gegeven moment het gesprek met hem aan over het boek over hun opa. Was het nu echt nodig om zo over opa te schrijven? Dijkshoorn begint zich te realiseren dat een verhaal altijd twee kanten heeft.  Tussen de regels door lees ik dat hij zich verwondert dat niet iedereen zijn manier van communicatie “begrijpt”. Hij krijgt nu pas door dat er voor werkelijk contact twee partijen nodig zijn. En dat een deel van de afstand tussen hem en zijn ouders (en broers) ook terug te voeren is op hemzelf. Want hoeveel moeite heeft hij zelf gedaan om meer over zijn moeder (en vader) te weten te komen, hoeveel interesse heeft hij zelf laten zien voor zijn familie?

Het lezen van Ooit gelukkig was voor mij ook een soort onderdompeling in mijn eigen jeugd. Ik ben ongeveer 7 jaar jonger dan Dijkshoorn, maar er kwamen zo veel herinneringen boven! Ik ben opgegroeid in Amsterdam-Zuid, vlak bij Buitenveldert en Amstelveen. Als Dijkshoorn schrijft over de platenzaak Capi-Lux zíe ik mijzelf weer talloos vaak met mijn broer de traptreden aflopen naar het kelderhol van Capi-Lux op het Gelderlandplein, op zoek naar nieuwe muziekaanwinsten. En al vanaf de eerste keer dat ik de omslag zag, zag ik mijn moeder weer bezig met al haar jaren ’70 handwerk-dingetjes. Zij heeft gemacrameed, gebatikt, geweven, gekantklost (was geen succes), katoen geverfd en úren, maar dan ook echt úren, geborduurd. Als de kruissteek nog niet bestond, had mijn moeder hem uitgevonden 😉 Waarschijnlijk geldt dit zo’n beetje voor alle moeders met kleine kinderen in de jaren ’70, maar alles wordt groter, indrukwekkender en belangrijker in de herinnering van een kind.

De titel Ooit gelukkig wijst terug naar een vraag die Dijkshoorn aan Nel stelt. Is zij ooit gelukkig (geweest)? Nel vertelt over haar periode in Zwitserland, in Nico’s beleving wordt dat het idyllische plaatje van de omslag. Er staat geen ? achter de titel. Dat vind ik goed passen bij zijn ruwe, persoonlijke stijl (door hemzelf aangeduid als “bekentenis-literatuur”), zijn manier van constateren. Aan het eind is een lichtpuntje te zien: het is nog niet te laat om te veranderen, om aan de mensen om je heen, jouw dierbaren, te laten zien dat je om hen geeft en hen wil leren kennen. Daarvoor is het nooit te laat.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Weten wat ik over dit boek op Hebban schreef? Volg deze link: Nico geeft zich bloot.
Mijn dank gaat uit naar Hebban voor het organiseren van de leesclub en Uitgeverij Pluim voor het beschikbaar stellen van de recensie-exemplaren.