Eén van de favoriete uitspraken van mijn oma (althans volgens de overlevering) was: “kennis is macht”. Dat is natuurlijk ook een waarheid als een koe. En voor bijna alles geldt dat het interessanter wordt als je er iets meer van af weet. Een bergetappe in de Tour de France, bijvoorbeeld, is niet alleen maar heel veel fietsers op een kluitje die een berg af suizen, maar blijkt een urenlang strategisch gevecht te zijn om op het juiste moment met de juiste renners op de juiste plek te zijn, om de etappezege te kunnen behalen. Klassieke muziek wordt “mooier” als je weet in welke periode het is geschreven en waarom (was het een opdracht voor een koning of was het misschien een liefdesuiting voor een geheime liefde). Literatuur ga je anders beoordelen als je meer weet over metaforen, stijlfiguren, opbouw en dergelijke.

Tegelijkertijd is meer weten ook weer een risico. Want hoe meer je weet, hoe meer je ook merkt wat je (nog) niet weet. Dat kan tot frustratie en twijfels leiden. Dat werd mij weer eens pijnlijk duidelijk tijdens het lezen van Gedoofd Licht van Ad Prosman (Uitgeverij Aspekt), met als ondertitel Christenen tussen schepping en secularisatie. Dit leek mij een interessant thema en ik leefde in de veronderstelling dat ik ook wel íets afwist van religie, christendom en geloof.

Maar dit is echt andere koek. Prosman heeft gedetailleerd uitgewerkt hoe je met het thema schepping kunt omgaan. De hoeveelheid research die uit de vele quotes van anderen en de  voetnoten blijkt, is ronduit indrukwekkend te noemen. Het boek is niet primair bedoeld om de lezer te overtuigen van het scheppingsverhaal of één van de andere pijlers van het christendom. Als jij wel naar zo’n soort boek op zoek bent, kom je bijvoorbeeld eerder terecht bij Allah of Jezus? Een persoonlijke zoektocht naar de waarheid van Nabeel Qureshi (Kok Kampen), waarin (overigens ook zeer gedetailleerd) wordt ingezoomd op de verschillen en overeenkomsten tussen christendom en de islam, met praktische vergelijkingen en vindplaatsen in bijbel of koran.

Ik heb lang niet alles uit Gedoofd licht begrepen. Het is geen makkelijk toegankelijk boek. Ik miste een duidelijke vraagstelling en per onderdeel of bij voorkeur per hoofdstuk een samenvatting of conclusie. Ik had nu regelmatig het gevoel dat Prosman heen en weer schoot tussen bepaalde standpunten, ontwikkelingen en meningen. Voor mij zat er te weinig samenhang in om in totaliteit het gevoel te hebben iets geleerd of beter begrepen te hebben. En dat lijkt mij bij een non-fictie toch wel gewenst. Per zin of per alinea kon ik het goed volgen, maar er wordt zo veel aan de orde gesteld, dat ik de grip op de materie meer dan eens verloor.

Het zal misschien ook niet de bedoeling van Prosman zijn geweest om een verhandeling voor een groot publiek te schrijven. Dat is wel jammer, want hij stipt veel voor bijna iedereen interessante kwesties aan. Ook kwesties waar je over na kunt denken buiten het kader van religie. Er zijn namelijk heel veel raakvlakken met de wijsbegeerte, omdat nadenken over “feit” en “werkelijkheid”, over veranderingen en ontwikkelingen bij uitstek het terrein van de filosofen is. Ik heb al jaren belangstelling voor filosofie, maar ook daarbij merk ik dat het niet eenvoudig is om de soms kleine nuanceverschillen tussen de verschillende standpunten en meningen goed te begrijpen. Gelukkig zijn daarvoor meerdere, goed leesbare, boeken beschikbaar, zoals het door mij al wel eens eerder aangehaalde Filosofie voor beginners van Donald Palmer (Spectrum Non-Fictie).

In de verhandeling van Prosman gaat het soms om kip-en-ei situaties, wat was er eerder en kan het één überhaupt bestaan zonder het ander. En is dan het bestaansvereiste ook meteen het bewijs van het bestaan? Het gaat voortdurend om (ogenschijnlijke of daadwerkelijke) tegenstellingen tussen geest en ziel, geest en lichaam, natuur en schepping, natuur en mens, zijn en zin, wetenschap en geloof. Binnen het christelijk perspectief van Prosman gaat het vervolgens ook over de zogeheten scheppingsopenbaring en de bijzondere openbaring (vanuit de bijbel). Als de focus op de bijzondere openbaring komt te liggen, wat stelt het scheppingsverhaal dan nog voor? Maar als de scheppingsopenbaring in belangrijkheid afneemt, wat is dan nog de basis voor het christelijk geloof? Wat is dan de zingeving?

Door enige tijd intensief met “de schepping” bezig te zijn, kwam vanzelf de herinnering bovendrijven aan The last seven days van Unit Gloria (met Robert Long als zanger). Hier gaat het om een soort omgekeerde schepping. Als jij deze song niet kent, raad ik jou aan eens goed te luisteren. Huiveringwekkend (mooi).

Wat ik voor mijzelf de grote verdienste van Gedoofd licht vind, is het weer eens extra beseffen dat wat ik als normaal beschouw, wat ik als logische normen en waarden erken, niet zondermeer voor iedereen, voor andere volkeren en andere culturen ook zo is. Wij zijn allemaal voorgeprogrammeerd door de omgevingsomstandigheden van de plek waar wij geboren worden en opgroeien. Zolang wij overwegend in datzelfde milieu en vergelijkbare omstandigheden blijven verkeren, zullen wij slechts kleine verschillen opmerken. Pas als wij onze blik verbreden, blijkt er meer te zijn dan alleen maar “ons wereldje”. Het af en toe door een boek als Gedoofd licht heen worstelen, helpt om in brede zin open te staan voor verschillen en met elkaar daarover het gesprek aan te gaan.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn dank gaat uiteraard uit naar Uitgeverij Aspekt die mij een leesexemplaar (of beter gezegd: een studie-exemplaar 🙂 ) ter beschikking heeft gesteld.