Toen ik op de lagere school zat, moesten wij eens een gedicht maken met als uitgangspunt de beroemde regel “Kinderen zijn hinderen”. Mijn rijmelarij haalde de schoolkrant omdat ik de rode streep van de juf door mijn gedicht, op overtuigende wijze wist om te bouwen naar een “krul met een stempel” door mijn uitleg dat Bover toch echt een héél gebruikelijke jongensnaam was. In werkelijkheid kon ik geen eind aan het gedicht maken, dus koos ik uiteindelijk voor “Toen was het over. Dag Bover!” 🙂 Pas veel later leerde ik dat de beginregel afkomstig is van de beroemde Nederlandse dichter Jacob Cats. De uitspraak wordt een aantal keren gebezigd door een andere Jakob, namelijk de Jakob uit de roman De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson (Arbeiderspers).

En deze Jakob is mij er een. Hij werkt als buitengewoon opsporingsambtenaar, afdeling Oorlogsmisdaden, bij het Openbaar Ministerie, waar hij een niet bijster drukke betrekking aan heeft. Aan het begin van de roman, die ik overigens heb gelezen in het kader van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur, blijkt hij ongeneeslijk ziek te zijn. Met deze melding gaat hij echter op een heel bijzondere wijze om. Hij besluit namelijk niemand, maar dan ook echt niemand, over zijn ziekte en naderend einde te vertellen. Hij liegt tegen zijn Thaise vrouw Mai om zijn afwezigheid in verband met doktersbezoek, operatie en bestralingen te verbloemen. Hij vertelt haar dat hij tijd doorbrengt met zijn goede vriend Sander of dat hij voor zijn werk naar een congres in het buitenland moet. En eigenlijk liegt en bedriegt hij zijn hele leven bij elkaar. Daardoor moest ik terugdenken aan een boek, waarover mijn moeder enthousiasmerend kon vertellen (en ja, inderdaad, dit keer associeer ik met een boek dat ik zelf NIET gelezen heb). Het betreft de roman Jakob, de leugenaar van Jurek Becker. Deze roman heeft als decor het Polen in de Tweede Wereldoorlog. In een (fictief) getto verzint de Jood Jakob dat hij op de radio heeft gehoord dat het bevrijdingsleger zo goed als voor de deur staat. Er ís helemaal geen radio, maar deze boodschap geeft aan de bewoners weer zo veel hoop en doorzettingsvermogen, dat Jakob eigenlijk niet anders kan doen dan blijven liegen. Al jaren ben ik op zoek naar een exemplaar van deze roman (oorspronkelijk uitgegeven in 1969), maar ik heb tot nu toe geen Nederlandse versie kunnen vinden. Bij nader inzien vermoed ik dat mijn moeder destijds de Duitse uitgave heeft gelezen. (Ik kan dat helaas niet meer aan haar vragen, aangezien zij in 1982 is overleden).

Terug naar Jakob Duikelman, met nog even een zijsprongetje. Want ik moest een tweede maal aan mijn moeder denken, door de naam Duikelman. Als geboren en getogen Amsterdammer en opgegroeid in een gezin waarin de keuken een belangrijke plaats innam, ging ik vroeger regelmatig met mijn moeder mee naar de firma Duikelman in onze hoofdstad, om mij daar te vergapen aan prachtige, praktische en onbekende keukenapparatuur en -benodigdheden. Deze zaak bestaat gelukkig nog steeds, dus mocht je in Amsterdam wonen of er binnenkort een keer zijn, dan adviseer ik jou eens een bezoekje aan Duikelman te brengen.

Misschien moet ik hier eerlijkheidshalve bekennen dat ik al deze anekdotes en zijsprongetjes bewust maak en daarmee al aardig deze blogpost weet te vullen. Wellicht dat ik namelijk op die manier probeer te verhullen dat ik niet goed weet wat ik met Jakob Duikelman, zijn vrouw Mai, zijn dochter Disi, de Nigeriaanse schoonmaker Be Free, vriend Sander en nog wat personen uit deze roman aan moet. Het verhaal “jeukt”, zowel tijdens het lezen als daarna.

Het boek is zodanig opgebouwd dat niet alleen Jakob, maar ook zijn vrouw en zijn dochter aan het woord komen. Dat maakt dat je over dezelfde situatie meerdere gezichtspunten te weten komt, hetgeen (deels) verhelderend werkt. Het maakt echter ook dat er een zekere afstand tot de personages blijft bestaan, niet in de laatste plaats omdat aan alle personages toch ook wel een flink aantal bijzonderheden kleven. Het liegen en bedriegen zit redelijk in dit gezinsleven ingebakken. Aan de ene kant vind ik dat één van de aantrekkelijke aspecten van deze roman, aan de andere kant veroorzaakt het bij mij nogal wat vraagtekens over de bedoeling van dit boek. De schrijfstijl van Samson bevalt mij goed. Haar stijl en woordkeuze passen goed bij deze bijzondere levens. Het laten samenvallen van een aantal verhaallijnen is wel wat vergezocht, maar prima te accepteren. De (onvermijdelijke) val van Jakob veroorzaakt een media-hype en een soort massa-hysterie waar je als lezer koud van wordt. Een pluspunt van deze roman vind ik de impliciete aanmoediging van de schrijfster om keer op keer zelfstandig te blijven nadenken over de kwaliteit en betrouwbaarheid van beschikbaar gestelde informatie en met veel overtuiging geponeerde oppervlakkige conclusies. Dat iets veel in het nieuws is en vaak wordt herhaald, maakt dat “iets” nog niet tot de waarheid. Net zo min als ik het gebruik van de jongensnaam Bover kan staven.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Voor de mening van andere bloggers van Een perfecte dag voor literatuur klik je HIER.

Mijn dank voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar is weer groot!