Gék word ik er van. Gék dat ik er maar niet op kan komen aan welke tekenfilm of animatie ik moest denken bij het lezen van de roman Noorderzon. Ik zíe als het ware zoon Malcolm en moeder Frances als personages voor mij, vanaf bladzijde 1 waren zij voor mij zichtbaar als getekende personages. En toch kan ik er maar niet de vinger op leggen. Het ligt een beetje in de sfeer van de animatiefilmpjes over Simon’s Cat. Ken je die? Met een paar ogenschijnlijk simpele penstreken weet de maker trefzeker de capriolen in een huishouden met een kat beeldend te maken. Hilarisch en herkenbaar, zelfs al je zelf geen kat hebt. En vraag mij niet waarom, maar om de een of andere reden heb ik tijdens het lezen van de roman Noorderzon steeds een vergelijkbaar beeld gehad. Op geen enkel moment werden de personages voor mij fysieke personen en toch waren zij tegelijkertijd heel herkenbaar en echt. En maf. Maar dat konden we natuurlijk verwachten bij een roman van Patrick deWitt, van wie ik eerder al eens het absurdistische verhaal De gebroeders Sisters las (beide romans uitgegeven bij Nijgh & Van Ditmar – Singel Uitgeverijen).

Het verhaal in grote lijn is snel verteld. Frances is weduwe van de extreem rijke Frank Price. Frances (en Frank) hebben een “volwassen” zoon, Malcolm. Vlak na het overlijden van Frank dringt zich een kat naar binnen. Frances is ervan overtuigd dat de (slechte) geest van Frank in de kat is gaan zitten. De kat wordt daarom door moeder en zoon Kleine Frank genoemd. Er gaat overigens een bijzondere roddel rond over hoe Frances zich heeft gedragen vlak na het onverwachte overlijden van haar man. Daarmee is de toon gezet wat betreft het berekenende en uitgekiende karakter van de excentrieke Frances.
Frank laat een flink kapitaal achter, maar het kost weduwe en zoon geen moeite om het kapitaal er volledig doorheen te draaien. Vlak voordat hun bankroet in Amerika wordt geopenbaard, verlaten zij met stille trom de chique Upper East Side van New York. Zij gaan (samen met de kat) aan boord en worden verscheept richting Europa en in Parijs zetten zij hun bijzondere levensstijl voort. Frances heeft zich ten doel gesteld om echt elke laatste dollar volledig te verbruiken. Het kan natuurlijk niet uitblijven dat deze zelfdestructieve houding effect heeft.

DeWitt heeft een heerlijke, vlotte schrijfstijl. Er worden heel veel personages opgevoerd die te pas en te onpas voor korte of langere tijd onderdeel van het verhaal uitmaken. Daardoor hebben zijn scenes in mijn ogen iets weg van de kluchten van Het Theater van de Lach van John Lanting. In mijn herinnering was het daarbij ook vaak dat op het toneel de ene deur open ging en de andere deur weer dicht en dat de toneelspelers van links naar rechts en van hot naar her renden en net zo snel van het toneel verdwenen als dat zij er op verschenen.

Het is zeker niet alleen maar lachen, gieren, brullen. Het is vilein, scherpzinnig en verraderlijk ongemakkelijk. Er wordt gedronken, gedronken, gedronken en gezopen, gegeten, gelald en gebrald. En er wordt stilletjes geleden. En net als bij John Lanting heb je tijdens Noorderzon voortdurend dat besef in het achterhoofd dat achter al die absurde, surrealistische hilariteit een keiharde diepere laag van tragiek, verdriet en eenzaamheid schuil gaat. Het zijn bij DeWitt vaak de kleine wendingen aan het einde van een alinea waaruit de kwaliteit van de schrijver blijkt.

Voor mij is uiteindelijk de inhoud van een roman bepalend voor mijn leeservaring. Maar de uitvoering van het boek, het lettertype en de cover kunnen zeker ook invloed hebben. Bij Noorderzon (originele titel: French exit) ben ik erg gecharmeerd van de omslag. In het beeld is dit keer alles zo mooi samengevat: de prachtig gestileerde Kleine Frank in wiens lijfje het schip van New York naar Europa is vervat.

Patrick deWitt is een Canadese schrijver, maar met zo’n achternaam heb ik toch het vermoeden dat zijn voorouders uit Nederland komen of op z’n minst uit de streek rondom Chicago of uit de staat Michigan. Sinds ik de roman Het purperen land van Edna Ferber (Nieuw Amsterdam) heb gelezen, ben ik er alerter op dat in die streken in de van oorsprong Nederlandse immigrantennederzettingen het gebruikelijk was dat het voorvoegsel “de” een onderdeel van de achternaam ging uitmaken. Maar daar houdt de vergelijk tussen deze romans voor mij echt op 🙂 Beide leverden mij een fijne leeservaring op, maar wel onvergelijkbaar.

Het blijft toch een raar fenomeen dat het ontzettend moeilijk is om een blogpost te schrijven over een roman waar ik érg enthousiast over ben. Gedeeltelijk komt dat ook door een gevoelde terughoudendheid, want stel nu eens dat jij deze roman gaat lezen omdat je door mijn blogpost geïnspireerd raakt. En dat het jou vervolgens tegenvalt. In wat voor rare spagaat komen wij dan terecht?

Ik heb een lichte hang naar “moeilijke boeken”, dat wil zeggen dat ik graag door een schrijver aan het nadenken word gezet. Het gaat dan vaak om boeken waarbij je zelden hardop zit te lachen. Noorderzon is een grote uitzondering op deze regel. Patrick deWitt is een schrijver die mij nu dus al twee keer weet te overtuigen dat de combinatie tussen “moeilijk” en “hilarisch” meer dan mogelijk is.  Ik omarm dit uitstapje van harte!

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn hartelijke dank voor Nijgh & Van Ditmar (Singel Uitgeverijen) voor het beschikbaar stellen van een recensie-exemplaar.