Regelmatig krijg ik de vraag hoeveel boeken ik gemiddeld per jaar lees. Als ik daar dan serieus op antwoord, is de vragensteller vaak verbaasd over het relatief lage aantal. Ik lees namelijk wel vrij regelmatig (hoewel ik de laatste jaren meer dan vroeger te kampen heb met periodes dat mijn aandacht naar andere zaken moet uitgaan), maar ik lees niet heel snel. Daarom ben ik in de loop der jaren kritischer geworden in mijn selectie van boeken die mij echt de moeite waard lijken. En soms kies ik dan toch bewust voor een bepaald genre waarvan ik vooraf inschat dat ik niet door literaire hoogstandjes omvergeblazen zal worden maar waarvan ik wel een prettige en niet al te ingrijpende leeservaring verwacht door de concrete beschrijvingen, correcte feiten en vlotte schrijfstijl.

Een recent voorbeeld hiervan is Eline van de Nederlandse schrijfster Michelle Visser. Ik werd op het spoor van deze historische roman gezet door een nieuwsbericht van Uitgeverij Boekerij. Ik heb al jaren Opstand in de kast staan en ik heb al vaker over deze schrijfster gehoord maar tot nu toe had ik nog niet eerder iets van haar gelezen.

Het is een roman van ruim 360 pagina’s maar daar ben je echt zó doorheen. Het leest heel vlot weg. Kortweg gaat het om Eline (een verdere titelverklaring is, denk ik, niet nodig 🙂 ), haar man Wieger en hun twee jonge kinderen Laurens en Emma. Zij wonen in Leiden, behoren tot de gegoede burgerij met vooraanstaande personen en academici in de eigen en familiekring. Het verhaal speelt zich af in 1918/1919. Het leven in het tijdens de Eerste Wereldoorlog neutrale Nederland gaat gewoon zijn gangetje. De oorlog is iets van ver weg, van politieke discussie en af en toe frustratie dat bepaalde (levens)middelen minder makkelijk voorradig zijn.

Wieger is een wetenschapper, namelijk archeoloog. Vanuit Drenthe is de melding gekomen van de vondst van een mogelijk eeuwenoud veenlijk, dus Wieger staat te popelen om af te reizen naar het buitengebied om dat lijk te onderzoeken. Eline en de kinderen volgen al snel. Het betekent voor haar een tocht naar onbekende oorden. Immers in die tijd was er nog weinig informatie voorhanden over andere streken, andere gewoonten, andere manieren van samenleven. Het blijkt voor haar dan ook een cultuurschok om vanuit het mondaine gedeelte van Leiden terecht te komen in een boerendorpsgemeente, waar de dominee, de schoolmeester en de fabrieksdirecteur het voor het zeggen hebben.

Om een dergelijke roman te kunnen schrijven moet er behoorlijk veel onderzoek zijn verricht. Het lijkt mij dat Michelle Visser een gedetailleerd bronnenonderzoek heeft gedaan om zo veel feitjes, historische gebeurtenissen en ontwikkelingen in het verhaal te kunnen verwerken. Dat is zeker indrukwekkend. Zij verwerkt in het verhaal een briefwisseling tussen Eline en haar in Engeland wonende vriendin Rose en een briefwisseling tussen Wieger en zijn Duitse tante Flora. Op die manier weet de schrijfster meer over “de toestand in de wereld” mee te nemen in het boek.

De vondst van het veenlijk, het uitvoerige onderzoek, het vastleggen daarvan, inclusief de wetenschap dat er nog behoorlijk ondeskundig met het lijk is omgegaan vóórdat Leiden werd ingelicht, deed mij vluchtig terugdenken aan een bijzonder boek dat ik een paar jaar geleden bij toeval heb gelezen, te weten De tovenaar van Petersburg van Roel Smits (Nieuw Amsterdam). Typisch zo’n boek waarvan je achteraf niet meer weet waarom je het uit de bibliotheek had meegenomen, maar waarvan je vervolgens maar weer moeilijk afscheid kan nemen. De meeste details ben ik vergeten, maar centraal staat een ernstig verstoorde vader-zoonrelatie waarbij een expeditie naar Siberië in verband met het opgraven van een mammoet aan de orde is. Het zeulen en verslepen, het conserveren en ontbinden van één of meer lijken geven dit boek en het ontrollen van de relatie tussen vader en zoon een extra en indrukwekkende laag.

Ook al ben ik onder de indruk van het vele voorwerk van Michelle Visser en haar vlotte schrijfstijl, toch kon Eline mij niet bekoren. Mijn grootste probleem met deze roman is namelijk ….. de hoofdpersoon zelf. Ik kan er niets aan doen, maar ik voelde al snel een antipathie voor Eline. Ik vind haar een verwend, pedant krengetje dat alles beter weet en overtuigd is van haar eigen opvattingen als de waarheid en de werkelijkheid. Ondanks alle levenservaringen die zij opdoet, blijft zij voor mij té oppervlakkig. En eigenlijk geldt dat voor alle personages. Misschien wilde Visser te veel onderwerpen en ontwikkelingen in één boek verwerken, waardoor er onvoldoende ruimte bleef voor diepgang en karakterontwikkeling.

Spoileralert: in de volgende alinea geef ik inhoudelijke informatie over Eline én over een roman van Virginia Woolf.

De Spaanse griep slaat om zich heen en er zijn veel doden te betreuren. Zelfs Eline wordt door deze griep getroffen. Weliswaar ternauwernood, maar natúúrlijk overleeft zij het. In dit genre boeken twijfel je daar echt geen moment aan. Maar neem nu bijvoorbeeld als tegenhanger eens De uitreis van Virginia Woolf (Athenaeum). In die omvangrijke roman is er niet echt sprake van één hoofdpersoon. Het lijkt haast wel of Woolf er een sport van maakte om zoveel mogelijk personen op te voeren om een bijdrage aan het geheel te laten leveren. Maar desalniettemin is er een grote rol weggelegd voor de twintiger Rachel Vinrace. Zij wordt richting het einde van het boek ernstig ziek. Er volgen hachelijke tijden voor haar en de mensen om haar heen. Uiteindelijk komt het met haar niet goed; zij overlijdt. Dat voelt heel reëel en past ook volledig binnen de verdere context van dat boek. Dus een boek hoeft niet altijd “goed af te lopen” om toch een bijzondere leeservaring op te leveren.

Gelukkig is er een grote verscheidenheid in romans en dat moet vooral zo blijven. Daardoor kan ieder kiezen wat hem/haar het beste aanstaat én geeft het tegelijkertijd input om over eigen voorkeuren na te denken.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn dank gaat uit naar Boekerij voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.