Een moeizame jeugd, een narcistische vader en een vroeg overleden moeder. Dat zijn op zich allemaal niet bijster originele elementen om in een roman te verwerken. We kunnen waarschijnlijk boekenkasten vol zetten met boeken waarin deze aspecten worden gebruikt. Dus de intrigerende vraag is nu hoe het Ine Boermans dan wel zo voortreffelijk gelukt is om deze onderwerpen te gebruiken in haar roman Een opsomming van tekortkomingen (Uitgeverij Orlando).

In deze roman draait het om Lot die in een aantal sessies bij de nieuwe psychiater Roel, kortweg de “psych”, probeert te leren omgaan met haar angsten en emoties. Dit alles is nodig omdat zij nogal wat te verwerken heeft gekregen in haar leven, namelijk ….. juist ja ….. een moeizame jeugd, een narcistische vader en een vroeg overleden moeder 😉

Eigenlijk was ik nog helemaal niet van plan dit boek nu al te lezen, maar ik kon de verleiding niet weerstaan om toch alvast een paar bladzijden te lezen. Ik was meteen verkocht op het moment dat de “psych” een documentaire aanhaalt over een moeder en (minderjarige) zoon die uitsluitend rauw voedsel eten. Ik weet mij die documentaire nog goed te herinneren, maar met name de ophef die er daarna in Nederland was door zowel de voor- als de tegenstanders van een dergelijke leefstijl en de vraag of hier sprake is van verwaarlozing en kindermishandeling. De moeder in kwestie was er voor de volle honderd procent van overtuigd dat haar visie de juiste is en de zoon kon weinig anders dan zijn moeder hierin volgen.

Dat afwezig zijn van ruimte om een andere mening te hebben of zelfs maar de mogelijkheid om andere beslissingen te nemen, is ook een rode draad in het leven van Lot. Haar ouders zijn gescheiden toen zij vier jaar oud was. Sindsdien woonde zij bij haar moeder, maar door de voortdurende mentale druk van haar vader voelt zij zich gedwongen vanaf haar 12e ervoor te kiezen bij haar vader en zijn vrouw te gaan wonen. Moeder vindt dit heel erg moeilijk, zij mist haar dochter, maar begrijpt waarschijnlijk als geen ander dat er voor Lot niet veel alternatieven zijn. Moeder en Lot hebben gelukkig een hechte band en moeder laat haar dochter dan ook zeker niet in de steek.

Bij de druk die vader op Lot uitoefent en hoe hij vervolgens onder het mom dat hij niets slechts over haar moeder zal zeggen, voortdurend een negatieve sfeer oproept, moest ik ook terugdenken aan de situatie rondom de twaalfjarige Théo in de roman Verborgen verbintenissen van Delphine de Vigan (De Geus). Zijn ouders zijn na hun scheiding beiden nooit meer in hun normale doen gekomen. Vader glijdt steeds verder weg in algehele apathie en moeder kan nog steeds niet met de scheiding omgaan. Théo mag dan ook nooit iets vertellen over zijn vader of wat hij gedaan heeft gedurende de dagen dat hij bij zijn vader was. Uiteindelijk wordt hij door deze situatie mentaal vermorzeld. En voor het antwoord op de vraag hoe dat zich uit, raad ik je aan deze roman te lezen.

In de roman van Ine Boermans springt het narcistische karakter van de vader van Lot wel het meest in het oog. Hij vindt Lot een ondankbaar kind en dat terwijl hijzelf zo veel voor haar heeft gedaan en voor haar opzij heeft gezet. Hij somt voortdurend (in een steeds langere lijst) op waarin zij als dochter en als mens tekortschiet. In eerste instantie doet hij dat mondeling, maar op een gegeven moment schakelt hij over op het sturen van brieven en e-mails. Het is een voortdurend afstoten en aantrekken.

En het bijzondere en zelfs het mooie van dit alles is dat Boermans door haar schrijfstijl en de vorm van vertellen ervoor gezorgd heeft dat het in totaliteit niet alleen maar kommer en kwel is. Integendeel zelfs. Het is enerzijds een hartverscheurende, trieste en pijnlijke familiegeschiedenis en anderzijds is het absurd-komisch en hilarisch beschreven. Oftewel de voortreffelijke en aantrekkelijke combinatie van een lach en een traan. Prachtig voorbeeld hiervan vind ik de situatie waarin Lot kennismaakt met de ouders van haar toekomstige man en hij meegaat naar haar vader en stiefmoeder. Dat levert totaal absurde situaties op, terwijl zij dat zelf over en weer vrij normaal vinden.

Het is wel fascinerend om te bedenken hoe de schrijfster dit voor elkaar krijgt. In korte hoofdstukken sleurt Boermans ons mee door alle ups and downs van Lot. Het wisselt steeds tussen gebeurtenissen in het verleden, brieven of opmerkingen van Lot aan haar moeder (ook ruim na haar overlijden) en gesprekken bij de psych. Dit heen en weer springen is ook niet uniek voor Boermans, maar ik realiseerde mij opeens dat een opmerking van Jan van Mersbergen over zijn roman Naar de overkant van de nacht (Uitgeverij Cossee) hier ook van toepassing is.

Die roman las ik onlangs naar aanleiding van een een topic op de lezerscommunity Hebban. Het idee was om tijdens Carnaval samen dit boek te lezen, omdat het verhaal zich afspeelt tijdens Carnaval. Leuke extra was dat de schrijver ook binnen het topic reageerde en uiteindelijk zelfs een zoom-meeting organiseerde op de afsluitende dinsdagavond. Van Mersbergen is een sociale prater en er kwam in het gesprek van alles en nog wat aan de orde. Maar wat bij mij in ieder geval bleef hangen was zijn opmerking dat je niet in de verleden tijd over carnaval kan schrijven. Om gebeurtenissen en emoties tijdens carnaval geloofwaardig neer te zetten, móet je in het hier en nu schrijven.

En dat is dus wat ik ook zie in de roman Een opsomming van tekortkomingen. Boermans hangt het verhaal op aan de sessies bij de psych. Die vinden “nu” plaats. Daardoor voel je je heel direct betrokken bij alle ontwikkelingen. Het biedt ruimte om alle kanten op te zwieren. En dat doet zij dan ook. Het resultaat is fantastisch. Ik kan deze roman iedereen aanraden.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn grote dank gaat dit keer uit naar Uitgeverij Orlando voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar van Een opsomming van tekortkomingen.